“Mijn huis, mijn thuis”… maar wat als je thuis plots wankelt door een relatiebreuk of een overlijden? Bij nieuw samengestelde gezinnen kan de vraag “wie krijgt het huis?” extra complex worden. En in de praktijk? Daar zie je dat partners zich over deze vraag buigen wanneer het eigenlijk al te laat is.
Wist je dat je rechten op de gezinswoning volledig afhankelijk zijn van je samenlevingsvorm? Laten we eens kijken wat er in elke situatie kan gebeuren.
1. Gehuwd: de meest beschermde samenlevingsvorm
Bescherming tijdens het huwelijk
Als je getrouwd bent, geniet je van de meest uitgebreide wettelijke bescherming. Zelfs als je woning volledig op naam van je partner staat, kan deze niet zomaar worden verkocht of verhuurd zonder jouw toestemming. De gezinswoning krijgt in de wet een speciale beschermde status.
Bij een relatiebreuk
Is de woning tijdens het huwelijk aangekocht? Of misschien samen vóór het huwelijk? In beide gevallen kunnen beide partners zich beroepen op de ‘preferentiële toewijzing’. Dit betekent dat je aan de rechter kan vragen om de woning aan jou toe te wijzen, zelfs als jullie beiden eigenaar zijn.
De rechter kan ook beslissen wie de woning tijdelijk mag bewonen, bijvoorbeeld in het belang van de kinderen. En ja, dat kan ook als je niet de eigenaar bent. De bescherming van het gezinsleven weegt in deze situaties zwaar door.
Bij overlijden
Verlies je je echtgeno(o)t(e)? Dan krijg je als langstlevende partner minstens het vruchtgebruik van de gezinswoning. Simpel gezegd: je mag er blijven wonen of het verhuren en de huurinkomsten ontvangen.
Het eigendom gaat naar de erfgenamen (bijvoorbeeld de kinderen), maar zij moeten jouw vruchtgebruik respecteren. Dit geldt ook voor pluskinderen die voor de helft eigenaar zijn geworden van de woning – zij kunnen je niet zomaar aan de deur zetten.
2. Wettelijk samenwonend: recent meer bescherming
Bescherming tijdens de relatie
Net als bij gehuwden kan een wettelijk samenwonende partner de gezinswoning niet zomaar verkopen zonder jouw toestemming, zelfs als deze volledig op naam van je partner staat. Je woonzekerheid blijft dus beschermd.
Bij een relatiebreuk
Tot voor kort was er een belangrijk verschil met gehuwden: wettelijk samenwonenden konden geen preferentiële toewijzing vragen. Dat betekende dat wie eigenaar was, eigenaar bleef.
Maar… Op 20 juni 2024 heeft het Grondwettelijk Hof hier verandering in gebracht. Het Hof oordeelde dat wettelijk samenwonenden voortaan óók recht hebben op de preferentiële toewijzing van de gezinswoning. Een belangrijke gelijkschakeling met gehuwden.
Net als bij gehuwden kan de rechter beslissen wie de woning tijdelijk mag bewonen, bijvoorbeeld wanneer er kinderen in het spel zijn.
Bij overlijden
Als wettelijk samenwonende erf je het vruchtgebruik van de gezinswoning en de huisraad (tenzij een testament dit uitsluit). De eigendom gaat naar de wettelijke erfgenamen van je partner.
Praktische tip: overweeg bij de aankoop van een gezamenlijke woning een ‘beding van aanwas’ in de aankoopakte op te nemen. Hierdoor gaat bij overlijden het deel van je partner in de woning naar jou en niet naar diens erfgenamen zoals de (plus)kinderen.
3. Feitelijk samenwonend: beperkte juridische bescherming
(Geen) bescherming tijdens de relatie
Woon je feitelijk samen zonder officiële registratie? Dan bestaat er geen wettelijke bescherming voor je gezinswoning. De eigenaar kan in principe met de woning doen wat hij of zij wil. Klopt, zonder jouw toestemming dus.
Bij een relatiebreuk
Bij een breuk blijft de woning eigendom van degene die op de akte vermeld staat. Als niet-eigenaar heb je geen rechten en bezet je de woning juridisch gezien ‘zonder recht noch titel’. De eigenaar kan naar de rechtbank stappen om je uit het huis te laten zetten.
Zijn jullie beiden eigenaar? Dan moeten jullie onderling afspraken maken over de verdeling. Er bestaat geen preferentieel recht van toewijzing zoals bij gehuwden of wettelijk samenwonenden.
Bij overlijden
Als feitelijk samenwonende partner erf je helemaal niets, tenzij je partner dit in een testament heeft vastgelegd. De woning gaat automatisch naar de wettelijke erfgenamen. In het ergste geval zou je de woning moeten verlaten als je geen eigenaar bent.
Belangrijk advies: als feitelijk samenwonenden kun je je situatie verbeteren door contractuele regelingen te treffen, zoals een samenlevingscontract of een testament.
Conclusie: bescherm tijdig je rechten op je gezinswoning
De juridische bescherming van je gezinswoning verschilt drastisch naargelang je samenlevingsvorm. Gehuwden genieten de meeste bescherming, op de voet gevolgd door wettelijk samenwonenden. Feitelijk samenwonenden hebben echter weinig tot geen wettelijke zekerheid.
Mijn advies? Wacht niet tot het te laat is. Denk tijdig na over je situatie en zorg voor de nodige juridische bescherming. Het regelen van deze zaken vooraf bespaart je niet alleen veel zorgen, maar vaak ook aanzienlijke kosten en emotionele stress. Heb je vragen over jouw specifieke situatie? Neem contact op voor een vrijblijvend gesprek.
